't Goy is een dorp in de gemeente Houten, in de Nederlandse provincie Utrecht; het is gelegen ten zuidoosten van Houten. Vanaf 1966 is het uitgegroeid van gehucht tot een klein dorp met nieuwbouw (vrijstaande bungalows).

't Goy telde in 2021 635 inwoners. De aanvankelijk dichte beplanting met boomgaarden is voor een flink deel verdwenen. In 't Goy ligt landgoed Wickenburgh uit het jaar 1381. Het landgoed heeft een wit landhuis met een duiventoren, oprijlaan en een groot bos achter het huis.

't Goy bestaat eigenlijk uit twee dorpen. Het "Oude Goy" (plaatselijk ook wel "het Goyse Dorp" genoemd) is een laatmiddeleeuws dorp uit de 14e eeuw, dat is ontstaan rond het kasteel Ten Goye (eerste vermelding 10e eeuw). Dit kasteel was een van de grootste kastelen die de regio kende en de eigenaren (Heren van Goye) heersten over de omgeving.

Het dorp had een openbare lagere school aan de Wickenburghseweg die een van de kleinste van het land was (ten slotte nog maar acht leerlingen in 1969). Ook was in die jaren in het oude Goy aan de Wickenburghseweg een vakschool voor de fruitteelt gevestigd, vernoemd naar een Jonkheer Van Tets, een pleitbezorger van de fruitteeltbelangen van weleer.

Het tweede deel van het dorpje ligt op enige afstand en staat bekend als het Nieuwe Goy. Dit dorpje is ontstaan rond de bouw van de katholieke kerk in 1870. De belangrijkste elementen in dit dorp zijn de voetbalvelden, een café, een rooms-katholieke basisschool en een landbouwschool (thans dorpshuis). Dit dorpje is te zien op de luchtfoto hiernaast.

De bevolking was voorheen voornamelijk werkzaam in de landbouw/fruitteelt (appels, kersen enzovoorts). Thans zijn het veel stedelingen die hier buiten zijn komen wonen.

Aan de Tuurdijk zijn restanten van een Romeinse villa ontdekt. Het is een van de drie Romeinse bouwwerken waarvan in de gemeente Houten sporen zijn gevonden. In 1396 werd 't Goy geplunderd door roofridder Jan van Rhijnestein uit Cothen.

VV 't Goy is de voetbalvereniging van 't Goy. De club speelt op sportpark De Eng.

1.   De Eng - 

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 30 maart 1982.

De Eng verwijst in de naam naar de al in de veertiende-eeuwse Oostrum Eng ontginning waar nieuwe Goyse Dorp op langs de Beusichemseweg ligt tot aan de noordelijke gelegen Oosterlaak.

Uit de S. Lebuinustijnslijst van het DOM kapittel uit het jaar 1336 wordt melding gemeld van 6 morgen land voor in Oesterem in loco dicto opten enghe. Een Eng of Enk is een hooggelegen veldje of akker bij een dorp wat ook wel de dorpsweide van het het dorpje Oostrum was.

Bron: Het Kromme-Rijngebied in de Middeleeuwen, 1983, Cees Dekker.

Het dorpje Oostrum was de voorganger van het huidige dorp oude 't Goy aan de Wickenburghseweg en lag aan het uiteinde van het Groenedijkje.

In de negentiende eeuw wordt op topografische militaire kaarten het nieuwe Goyse Dorp tussen de Tuurdijk en de Beusichemseweg Enghuizen genoemd.

Bij de bouw van de Rooms-Katholieke kerk 'Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming' aan de Beusichemseweg in 1870-1871. Was de nieuwe kerk de opvolger uit de 18e eeuw daterende kerkje was ooit aan de aan de Wickenburghseweg stond. Onder de bevolking van 't Goy was na het weer openbaar belijden worden van de het katholieke geloof. Altijd de wens gebleven om een eigen kerkgelegenheid te hebben.

Na de opening van de kerk ontwikkelde zich naast de kerk diverse huizen en een kroeg.
In 1989-1990 ontwikkelde zich tussen de Tuurdijk en de Beusischemseweg het toenmalige nieuwbouwstraatje Den Eng.

Verwijzend naar het weidegebied wat behoorde bij het 14-eeuwse dorpje Oostrum wat lag aan de oostelijke uiteinde van het Groenedijkje.

Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming in 't Goy

De Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming is een rooms-katholieke kerk in het Nederlandse dorp 't Goy (gemeente Houten) aan de Beusichemseweg 104.

De bouw van de O.L.V. ten Hemelopneming startte op 1 augustus 1870 en op 28 september 1871 was de bouw van de kleine neogotische kruiskerk met fronttoren voltooid. De kerk is afgeleid van het middeleeuwse kerkje in Blauwkapel in het noordoosten van Utrecht. In de kerk op het priesterkoor bevindt zich een Johannes-orgel. De kerk is een gemeentelijk monument.
Nadat de kerk af was ontstond er een nieuw dorp omheen wat ook wel het Nieuwe Goy genoemd wordt.

Het Groenedijkje in 't Goy (oude 't Goy) was de verbinding uit de "vroege" middeleeuwen tussen het kasteel Ten Goye (in de binnenbocht van de Wickenburghseweg) en het dorpje Oostrum (in het oosten). Gelegen aan het oostelijke uiteinde van het Groenedijkje. Na het in verval treden van het kasteel Ten Goyen kwamen er in de loop van de tijd (1300-1600) meer mensen aan de buitenrand van het kasteel wonen. Hierdoor ontstond het oude 't Goy aan de Wickenburghseweg zoals wij het vandaag de dag nog kennen.

Het dorpje Oostrum is rond 1600 verdwenen waarop de bewoning aan de Wickenburghseweg (in jaren vijftig van de twintigste eeuw voor een gedeelte nog Goyse Molensteeg geheten) zicht meer bij de grote bocht van die weg ging concentreren.

De naam Groenedijkje wijst op het 'vroegere' weinige gebruik van de weg. Groen staat voor grasbegroeiing van een weg die weinig gebruik werd, dus dat er een groen tracé ontstond.

Sinds de IJzertijd moet er over deze stroomrug een verbinding zijn geweest. Uit de onderstaande kaart (Van Ooststroom.com) is dat ook te zien dat het begin van de Gerrit Willemssteeg (Groenedijkje) begon aan de Beusichemseweg 63. In westelijke en vervolgens na de Oostrummerhofstede in noordwestelijke loopt richting het kasteelterrein van 't Goy.

Een zekere Gerrit Willems zal ooit in de late middeleeuwen een stuk grond of een hofstede hebben gehad aan het dijkje.

Uit de ontginningstijd in de elfde, twaalfde en dertiende eeuw dateren nog diverse namen in de straatnaamgeving van de gemeente Houten. Met de uitgang in de naam dijk of dijkje.

In die tijd zag men een ligt verhoogde plek waar een wandelpad op  als dijkje. In onze tijd zien wij grote rivierdijken als dijk. Aan het Groendijkje is te zien dat het tracé deels door de bestaande kavel in het jaar 1832 heen loopt. Dat duidt er ook op dat de weg nog voor de grote ontginning al heeft bestaan. Meer richting het westen, ten zuiden van het kasteelterrein van 't Goy snijden de kavels wel aan de rand van de weg van een ontginningseenheid.

In jaar 1370 is uit een bron bekend dat er wordt geschreven over de Achterweg wat de Beusichemseweg is. De Voorweg is dan het Groenedijkje. Heden ten dagen vormt het dijkje een ontsluiting voor het boerderijterrein aan de Beusichemseweg nr. 49 en 49a.

In de periode tussen 1935 en 1953 werd het Amsterdam-Rijnkanaal gegraven. Vanaf de haven van Amsterdam, via westelijk Utrecht, Houten, Wijk bij Duurstede, kruisend de rivier de Lek met nog een tracé tot de plaats Tiel. Aansluitend op de rivier de Waal. Zodat het schepen via deze rivier richting het Duitse Roergebied en de Rijn.

Door het graven van het kanaal, kwam het tracé over de Goyerdijk te liggen die na de oplevering ervan meer een vervolg kreeg als noordelijke kanaaldijk. Het aansluitende weggetje tussen het Groenedijkje en de Goyerdijk kwam door de aanleg van het kanaal ook te vervallen. Het perceel bestaat nog als perceelnummer: 169, sectienummer: L.

3.   Kapelhof - 

Bij besluit van college van burgemeester en wethouders vastgesteld op dinsdag 1 december 2020.

De straat de Kapelhof is genoemd naar een kapel dat in 1612 wordt vermeld als Vrauwenhuysken wat daar vanaf de zeventiende eeuw stond. Op de hoek gelegen gestaan naast bij de splitsing van de Tuurdijk met Beusichemseweg. In het jaar 1271 wordt er voor het eerst vermelding gemaakt van een Cruyse. 

Het land was op dat moment van het kapittel van Oudmunster in Utrecht.

De bovenstaande tekening laat het bewijs uit het begin van de zeventiende eeuw zien. Waarbij het kruis en kapel zijn ingetekend in het kaartboek van het kapittel van Oudmunster. De Beusichemseweg, links ervan staat als een brede weg ingetekend.

De Tuurdijk daarin tegen niet. Hij was al vanaf de middeleeuwen een karrespoor of tiendweg van weinig bekende betekenis. Het zij als verbindingsweg of als waterstaatkundig object heeft het geen betekenis gehad.

Wel is duidelijk bij het intekenen op twee kaarten van Oudmunster de kapel en het kruis op de hoek van een splitsing staat. Doorgaande worden de meeste kruisen, vooral in het zuiden deslands op een t-splitsing gesitueerd.

Wikipedia beschrijft het volgende over de wegenkruisen

"Een wegkruis of een veldkruis is een in katholieke streken veelvoorkomend gedenkteken op de kruising van wegen en straten. Het is een religieuze uiting die de voorbijganger eraan herinnert dat Christus aan het kruis is gestorven.

Wegkruisen bestaan in houten, gietijzeren en stenen varianten. Ze werden geplaatst door rijke personen, vaak boeren, of door buurtverenigingen die hiervoor geld inzamelden. Als een wegkruis buiten de bebouwde kom geplaatst is, spreekt men van een veldkruis.

Indien de Christusfiguur het hoofd niet op de rechter- maar op de linkerschouder legt spreekt men van een Verkeerde Lieve Heer. Er bestaan een aantal wegkruisen van die informeel deze naam dragen."

Uit een Attestatie over de Tuurdijk uit augustus 1598 kwam naar voren wat de status was van de dijk: 

"In augustus 1598 werden in het kader van een proces enige attestaties over de weg  afgelegd: Hubert Joostensz. te Dwarsdijk, 60 jaar oud: welcke wech tegenvoordelijck gansch te nyt gegaen is als met diepe gruppelen doorgegraven sijnde, soedat men deselve wech op dese tijt met geen wagens en can gebruycken; Michiel Adamsz. te Werkhoven, 80 jaar oud: dat de bruyckers van de landen daer de voorsz. wech door loopt deselve wel met de ploch wel omworpen ende oock dsommige haer ploech wel lichten,----- dat op deze tijt deselve wech op vele plaetse met diepe gruppelen doorgegraven is, soedat men daer met geen wagens over mach rijden. Vroeger was dat anders. Gillis Petersz., ex-pastoor van Werkhoven, 62 jaar oud en sinds 1574 te Werkhoven, verhaalt dat hij, toen hij nog dienst deed, met een wagen gehaald werd en via de bewuste weg naar Zemel en omgeving het sakrament der zieken bracht."

Bron: Het Kromme-Rijngebied in de Middeleeuwen, Dekker, C.

De Kapelhof is een nieuwbouwstraat wat in de plaats is gekomen van een aantal bedrijfspanden op de hoek van de Tuurdijk en de Beusichemseweg.

4.   Tuurdijk -

Bij raadsvergadering vastgesteld op donderdag 4 oktober 1962.

Zie voor de gehele geschiedenis uitleg over de Tuurdijk. Het artikel hierboven over de straatnaam Kapelhof.

De Tuurdijk is één van de oudste wegen in de gemeente Houten. Mogelijk bestond deze al in de Romeinse Tijd als kleispoor of karrespoor. Lopende over de hoger gelegen stroomrug ten noorden van 't Goy van de Beusichemseweg naar het buurtschap Dwarsdijk in het oosten gelegen.

In de zestiende eeuw is er zelfs een overlevering bekend van een boer uit 't Goy die verteld uit aan het gercht van 't Goy en Houten dat de Tuurdijk geen officiele weg was die het bezit was van iemand. Het pad liep gewoon over de bestaande akkers en weiland heen.

Zelfs bij de invoering van het kadaster zijn er percelen van de Tuurdijk waar geen eigenaar aan gekoppeld was.

5.   Wickenburghseweg -

Bij raadsvergadering vastgesteld op donderdag 4 oktober 1962.

Genoemd naar het gelijknamige landgoed Wickenburgh gelegen ten zuiden van de weg.

Tot de jaren vijftig van de twintigste eeuw werd het gedeelte tussen de Beusichemseweg en Groenedijk de Goyse Molensteeg genoemd wat ook een officiële straatnaam was uit 1929.

De Wickenburghseweg dateert uit de middeleeuwen. In het westen sluit ze aan op de Tiendweg loopt in zuidoostelijke richting, volgt eerste een oude stroomrug aan het de noordelijke van de weg. Ter hoogte van het landgoed Wickenburgh werd de weg in 1872 verlegd. Dit om de vijver van het landgoed te vergroten.

Na enkele honderde meters loopt de weg in een ruime 180 graden bocht in noordoostelijke richting. In de binnenbocht lag tot de veertiende eeuw eens het kasteel van de heren Van Opgoye.

De weg sluit op het Groenedijkje om hierna met een flauwe dubbele bocht in het noordoosten op de Beusichemseweg aansluit.

Aan de oostelijke kant van het Groenedijkje was eens in een middeleeuwen de Oostrummerhofstede, een buurschap die in de loop van de vijftiende eeuw is verdwenen. Met het verdwijnen mvan het kasteel van Opgoye in de binnenbocht van de Wickeburghseweg. Ging de bewonining zich meer om het oude kasteelterrein aan de weg concentreren.

Rond elfde en twaalde eeuw na chr. moet er in de buurt van het landgoed Wickenburgh een buurtschap hebben bestaan met de naam van de Westrummerhofstede. De tegenhanger van de woonkern van de Oostrummerhofstede. Het bijbehorende verstrekte huis wordt genoemd rond het jaar 1300 als Westenstein of Westeynde.

In het jaar 1381 is er een bron bekend dat het verstrekte uis ineens Wickeburgh heet.

Wat de vermoedelijke naamsbetekenis heeft van de verdwenen burcht.

Een middelnederlands woord voor wick of wicken is het hedendaagse woord wijken wat een synomiem is op verdwijnen.

Stein is een oud Nederlandse benoemingswoord in kasteelnamen om vooral in de twaalfde en dertiend eeuw een uit steen opgetrokken verstrekt huis aan te duiden. Een synoniem voor het woord stein is ook wel burcht.

Dus vandaar de vermoedelijk naambetekenis van de verdwenen burcht.

Verwijzend naar het eerdere verdwenen versterkte huis Westenstein.

Op de zuidoostelijke hoek van de t-splitsing van de Wickenburghseweg en het Groenedijkje stond tot de achttiende eeuw de kerk van 't Goy. Zij is op diverse prenten uit die tijd afgebeeld.