Wttewaall spreek je uit als Uutewaal. Wat de betekenis heeft van ‘uit ‘t Waal komen’,’uut ‘t Wael komen’. Het tegenwoordige dorp Tull en “t Waal gelegen in het zuidwesten van de gemeente Houten, tegen de grens met de gemeente Nieuwegein aan. De oorspronkelijke voorouders van familie Wttewaall, Wttwael, Uiterwaal, Uyterwaall, Uyterwaal komen dus uit het dorp ‘t Waal.

De schrijfwijze van de naam Wttewaall heeft te maken met het zestiende, en zeventiende eeuwse manier van schrijven. De naam die begint met de hoofdletter W. Die moet je zien als twee v’s. In die tijden werd de u als een v geschreven, twee u’s maakt dan twee v’s, en twee v’s maakt aan elkaar geschreven een hedendaagse W. Sommige mensen spreken de naam ook als Wittewaal uit. Of schrijven het zelfs ook op die manier. Maar het is gewoon ‘Wttewaall’.

Na naam van het Landgoed Wickenburgh waar de familie woont kunnen we kort en krachtig over zijn. De betekenis daarvan is ‘de verdwenen burcht’. Wick is het Oud Nederlands woord voor ‘wijken’ of ‘verdwijnen’. Burg verwijst naar het eerdere kasteel wat op dezelfde plek heeft gestaan voor het jaar 1300 met de naam Westenstein. Dus een stenen (stein) kasteel gelegen in het westen. Ter onderscheiding naar het twaalfde- en dertiende eeuwse dorpje Oostrum of Oostrom.

Wat in het oosten lag aan het einde van het Groenedijkje in ‘t Goy. De huizen en bungalows en hun voorgangers die aan de Wickenburghseweg staan in het oude ‘t Goy naast de grote bocht die de weg maakt om het kasteelterrein van het vroegere kasteel ‘t Gooi. Zijn daar in de loop der tijd ontstaan nadat bij het vroegere kasteel. Naderhand is het oude dorpje Oostrom of Oostrum in verval geraakt en in de loop van de veertiende eeuw verdwenen uit het landschap.

Overigens lag ten westen van Kasteel Westenstein ook een dorpje Westrum of de Westrummerhofstede Vermoedelijk op de hedendaagse plek in de hoek van de Rondweg en Schalkwijkseweg ten oosten daarvan. Naast het fietspad van de Hoogdijk. In 2007 is er nog een toren (monument) neergezet op wat vandaag de dag een beschermd archeologisch monument is. De naam van het dorp ‘t Goy betekend niets ander dan dat het uit het oud Nederlands komt van gouw of gauw wat landstreek betekent.

De oer Nederlandse ridders en graven uit de dertiende eeuw gebruikten maar wat graag het achtervoegsel stein in de naam van hun kasteel. In die tijd was het de mode. En je blinkte uit bij de tegenstanders als er weer eens kasteel aangevallen moest worden.

Als je een huis of burcht van steen (stein) bewoonde was je in de dertiende eeuw onmetelijk rijk. De meeste boeren, burgers en buitenlui woonde in simpele lemen of houten huisjes die meestal niet langer dan dertig jaar meegingen. Steen was dus een rijk goed voor die tijd.

De letterlijke betekenis van de achternaam Wttewaall van Wickenburgh is:

Uit het dorp 't Waal van verdwenen burcht

Portret van Mr. Hendrik Assuërus Wttewaall (1699-1775), raad en burgemeester van Utrecht; trouwde in 1724 met Margaretha van Suchtelen, vrouwe van Stoetwegen en Wickenburgh (1696-1760). In de tijd van zijn huwelijk met Margaretha van Suchtelen kwam Landgoed Wickenburgh in 1741 in het bezit van de familie Wttewaall.

Gerard Wttewaall, Heer van Wickenburgh geboren 26 april 1776 te Utrecht, Utrecht en overleden op 6 juli 1839 te Houten, Utrecht. Gerard Wttewaall was een Nederlands jurist en econoom, hoogleraar wis- en natuurkunde voor onderwijs in de landhuishoudkunde aan de Universiteit Leiden, en rector magnificus van de universiteit in 1827-1828. Gerard is de zoon van Johannes Wttewaall en Clara Johanna van der Burg.

Gerard Wttewaall (of Wttewael) van Wickenburgh (Utrecht, 26 april 1776 - Houten, 6 juli 1839) was een Nederlands jurist en econoom, hoogleraar wis- en natuurkunde voor onderwijs in de landhuishoudkunde aan de Universiteit Leiden, en rector magnificus van de universiteit in 1827-1828.

Jeugd en studie

Wttewaall was de zoon van Johannes, heer van Wickenburgh en resident van Gorontalo (1735-1812), en Clara Johanna van der Burgh (1743-1804). Hij was een telg uit de Wttewaall familie, waarvan leden sinds 1841 tot de Nederlandse adel behoren. Geboren en getogen in Utrecht, volgde hij de hieronymusschool, die hij in 1793 afsloot met een rede over landbouw, getiteld "Over den landbouw der Ouden, in toepassing op den hedendaagschen landbouw."

Van 1793 tot 1801 studeerde hij rechten aan de Hogeschool van Utrecht. Hij volgde hier ook colleges in oude letteren, vooral het Griek; lessen in plantkunde; natuurkunde lessen bij Johannes Theodorus Rossijn (1744-1817), hoogleraar in de proefondervindelijke wijsbegeerte en metafysica; lessen in wijsbegeerte bij Johan Frederik Hennert; en lessen in logica. In 1801 promoveerde hij onder Cornelis Willem de Rhoer op het proefschrift, getitled "Positiones juridicae."

Vroege carrière

In 1800 was Wttewaall benoemd tot hoogheemraad van het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams, en hij uiteindelijk zou blijven dienen tot 1830.

In 1803 kreeg hij een aanbod hoogleraar in de rechten te worden aan de hogeschool van Deventer, maar bedankte hiervoor. Hetzelfde jaar accepteerde hij de benoeming tot Schepen van de stad Utrecht. Na de annexatie van Holland in het Franse keizerrijk in 1810, weigerde Wttewaall zijn herbenoeming. Bij de komst van Napoleon Bonaparte te Utrecht, weigerde Wttewaall zijn opwachting te maken, en werd op staande voet ontslagen.
Landgoed Wickenburgh.
Handleiding tot de kennis der planten, 1819

Wttewaall trok zich terug op zijn landgoed Wickenburgh, waar hij zich aan de praktisch en wetenschappelijk landbouw wijdde. Samen met zijn broer, medisch doctor Jan Wttewaall, begon hij een proeftuin met inlandse flora. In die tijd had hij ook een werk van Carl Ludwig Willdenow vertaald, en uitgegeven onder de titel "Handleiding tot de kennis der planten."

Sinds 1808 was Wttewaall lid van de commissie van landbouw. Na een uitbraak van de runderpest in Utrecht eind 1813 werd hij aan het hoofd gesteld van een commissie om deze uitbraak te bestrijden. De commissie was succesvol, maar het kostte Wttewaall wel zijn gezondheid.

Hoogleraar in de landhuishouding

In 1814 kreeg Wttewaall het aanbod hoogleraar te worden in de landhuishoudkunde aan de Hogeschool van Utrecht. Wttewaall bedankte echter en de jongere Georgius Johannes van der Boon Mesch werd in zijn plaats aangesteld.

In 1821 kreeg hij van de bevriende hoogleraar Hendrik Willem Tydeman het aanbod om hoogleraar in de landhuishoudkunde worden aan de Universiteit Leiden. Hij accepteerde het aanbod, en sprak op 30 november 1822 de inaugurele rede, getiteld "Over de landhuishoudkunde, uithoofde van hare belangrijkheid der bescherming van 's Rijks Regeering waardig." In deze betrekking toonde hij zich een groot aanhanger van het werk van Albrecht Thaer.

In het studiejaar 1827-1828 was Wttewaall tevens rector magnificus van de universiteit. Hij diende daarna nog ruim tien jaar aan de universiteit en ging op 6 juli 1839 met emeritaat.

In 1832 werd Wttewaall redacteur van het nieuw opgerichte tijdschrift voor nijverheid en de landbouw, getiteld Tijdschrift ter bevordering van Nijverheid, van de De Huishoudelijke Maatschappij. In de redactieraad zaten verder Anthony Hendrik van der Boon Mesch, Gideon Jan Verdam en de apotheker F. van Catz Smallenburg.

Wttewaall werd in 1819 lid van en in 1821 directeur van het Utrechts Genootschap, in 1823 lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, in 1824 lid van de Hollandse Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem, in 1825 lid eerste klas van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, de later Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, en in 1827 lid consultant van het Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam. Hij was ook mededirecteur van de Nederlandsche Huishoudelijke Maatschappij.

Huwde op woensdag 30 juni 1841 te Leiden, Zuid-Holland met Maria Cornelia Hartevelt (1816-1894). Bartholomeus Willem is de zoon van Gerard Wttewaall en Bernardina Antonia Cornelia Visscher.

Bartholomeus Willem Wttewaall, Heer van Wickenburgh geboren 16 juli 1807 te Utrecht, Utrecht en overleden 18 november 1890 te Utrecht. 

Bartholomeus huwde op vrijdag 6 mei 1881 met Françoise Elisabeth van Eelde (1859-1938) te Utrecht.

Kinderen: Clasina Johanna Henriëtte Wttewaall, Gerard Frans Wttewaall, Bartholomeus Willem Wttewaall, Joanna Diderica Wttewaall, Françoise Elizabeth Wttewaall, Anthony Clarus Johannes Wttewaall en Bartholomeus Marie Wttewaall.

Na het overlijden Françoise Elisabeth van Eelde in 1938 werd ruim 55 hectare land met boerderijen in 't Goy in de omgeving verkocht op een veiling. Dit vanwege de grote onderhoudskosten van het landgoed in die tijd, maar ook om een ieder van de zeven kinderen hun erfdeel te geven.

Zoon Gerard Frans Wttewaall verkreeg het landgoed van zijn erfdeel.

Bartholomeus Willem Gerard Wttewaall, Heer van Wickenburgh geboren 16 juni 1856 te Leiden, Zuid-Holland en overleden 3 augustus 1920 te Rotterdam, bijgezet in Houten in het familiegraf.

Bij een auto ongeluk op dinsdag 3 augustus 1920 te Rotterdam veroorzaakte de chauffeur van Bartholomeus Wttewaall op de Oost-Zeedijk uit de richting van het Oostplein een botsing met een stadstram (lijn 1). De chauffeur wist de weg niet en zag de tram plotseling ombuigen de Admiraalstraat in.

Hij remde uit alle macht. Door de gladde weg slipte de auto en liep de motorwagen van de tram erbovenop. Bartholomeus Wttewaall die naast zijn chauffeur zat werd onmiddellijk gedood met een geheel verbrijzeld hoofd werd hij opgenomen in het ziekenhuis.

Bartholomeus Wttwaall werd maar 60 jaar. Van de zes of zeven inzittende (ze hadden familie afgehaald van het terrein van Lloyd (rederij) in Rotterdam raakte twee andere inzittende gewond en zijn in het ziekenhuis verbonden.

Bron: Delpher.nl, Leeuwarder Courant 03-08-1920 - Algemeen Handelsblad 03-08-1920.

Bartholomeus Willem Gerard is de zoon Bartholomeus Willem Wttewaall en Maria Cornelia Hartevelt.

Gerard Frans Wttewaall en Cornelia Henriette Cardinaal brachten drie kinderen voort

dhr. Bartholomeus Willem Gerard Wttewaall,

mevr. Francoise Elisabeth Wttewaall en

dhr. Jacob Wttewaall

Bij de verdeling van het landgoed in 1973 verkreeg Bartholomeus de schilderijen en het antiek, Francoise het familievermogen en Jacob Wttewaall het landgoed Wickenburgh.

Na het overlijden van Jacob Wttewaall in 2002 werd het landgoed verdeeld onder zijn drie zonen.

Pim Wttewaall (oudste zoon) verkreeg het oostelijke deel van het landgoed Wickenburgh. Hij handelt in kunst en antiek.

Jacob Wttewaall (middelste zoon) verkreeg de bijborende landerijen en de tuinmanswoning, die hij later verkocht aan zijn schoonfamilie en vervolgens in Amsterdam ging wonen.

Otto Wttewaall verkeeg het westelijk deel van het landgoed Wickenburgh, die hij exploiteerd voor vergaderingen, feesten en partijen.

Pim Wttewaall geboren 3 mei 1946 (Bron: FB), wonend te 't Goy, Huize Wickenburgh, Houten. Beroep: Antiquair (ZZP'er). Zoon van Jacob Wttewaall en Wilhelmina (Miep) Wttewaall-Van der Velden. Erfde na het overlijden van zijn vader in 2002 het oostelijke gedeelte van Landgoed en Huize Wickenburgh en begon er een Antiekwinkel met de naam Wickenburgh Oost.

Website: Wickenburgh-oost.nl

Jacob Wttewaall geboren 7 oktober 1947 (Bron: RKD.nl), wonend te Amsterdam. Beroep: kunstenaar. Zoon van Jacob Wttewaall en Wilhelmina (Miep) Wttewaall-Van der Velden. Erfde na het overlijden van zijn vader in 2002 de oude tuinmanswoning genaamd boerderij 'Kortland', Wickenburghseweg 26.

Otto Joachim Wttewaall geboren 28 juli 1953 (Bron: RKD.nl), wonend te 't Goy, Huize Wickenburgh, Houten. Beroep:  graficus, tekenaar, stadshistoricus. Zoon van Jacob Wttewaall en Wilhelmina (Miep) Wttewaall-Van der Velden. Erfde na het overlijden van zijn vader in 2002 het westelijk gedeelte van Landgoed en Huize Wickenburgh en begon er een kleinschalig  conferentieoord voor trouwerijen en vergaderingen met de naam Landgoed Wickenburgh.

Website: Landgoedwickenburgh.nl

De Algemene Begraafplaats aan de Prinses Ireneweg 1 is een begraafplaats met historische waarde die rond 1830 in gebruik is genomen. Ze is in Engelse stijl aangelegd naar een ontwerp van tuinarchitect H. van Lunteren.  Van Lunteren ontwierp diverse landgoederen en parken zoals Park Randenbroek in Amersfoort. Er zijn drie monumentale graven en ongeveer zestig oude grafstenen van vóór 1962 die bewaard blijven.

In 1956 is de begraafplaats  heringericht in Franse stijl met de kenmerkende zuilvormige coniferen. De begraafplaats is rond 1989 aangewezen als gemeentelijk monument. Dit geldt voor de hoofdstructuur van de begraafplaats, het toegangshek en drie gemeentelijke monumentale graven.

Pieter Wilhelm Adrianus Cort van der Linden (1846-1935) zoon van Gijsbertus Martinus van der Linden (1812-1888) en Jacoba Henriette Wttewaall (1812-1866).Huwde op donderdag 29 juli 1873 te Houten met Johanna Diderica Wttewaall van Wickenburgh Joanna Diderica Wttewaall van Wickenburgh (1851-1874) Johanna stierf na de bevalling van haar eerste kind in het kraambed ze werd maar 23 jaar.

  Pieter Wilhelm Adrianus Cort van der Linden huwde voor een tweede keer met Joahaan Cornela de Koning  op woensdag 28 juli 1881 te Dordrecht. Met haar kreeg het echtpaar 3 zonen. Jacobus Cort van der Linden (1882-...), Rudolph Adriaan Damas Cort van der Linden (1886-1965), Pieter Willem Jacob Henri Cort van der Linden (1893-1969).

Rond de jaarwisseling van 1911 op het voorjaar van 1912 schrijft Bartholomeus Willem Gerard Wttewaall brieven aan de Hoge Raad van Adel, de gemeente Houten aan burgemeester Jacob Waller en het Parket van de officier van Justitie te Utrecht.

Om achter zijn achternaam de naam 'Van Wickenburgh' te mogen gaan gebruiken. Gemeente Houten, de Hoge Raad van Adel en het Parket van Justitie besloten hun fiat hier niet aan te geven. De rede was dat Wickenburgh in eerdere tijden geen gerecht of gemeente was. Maar alleen een landgoed van die naam. Om een titel te mogen zetten achter je achternaam waren ze mening had het dus een beide moest zijn of zijn geweest.

Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU) 109, 771.

Het landgoed Wickenburgh ligt ongeveer 1 km ten westen van het dorp ’t Goy en strekt zich zowel ten zuiden als ten noorden van de Wickenburghseweg uit. Het huis zelf ligt aan de zuidkant van de weg. Het landgoed heeft een oppervlakte van 15 ha en omvat behalve het hoofdgebouw en een aantal bijgebouwen een parkbos, twee oprijlanen, weilanden en een moestuin.

Wickenburgh zou ruim twee eeuwen in handen blijven van de Van Oostrums. Deze familie bewoonde Wickenburgh vermoedelijk niet zelf, maar verpachtte het huis en de daarbij behorende
landerijen. Na opdracht door jhr. Willem van Oostrum werd Lubbertus van Westrenen, kanunnik van het Utrechtse kapittel van St. Pieter, in 1630 eigenaar.

De zoon van Lubbertus, Martinus van Westrenen, raakte echter in geldproblemen en belastte Wickenburgh in 1659 met twee hypotheken ter grootte van 4500 gulden ieder. Kennelijk boden die transacties onvoldoende soelaas, want in 1671 zag hij zich gedwongen zijn huis in Utrecht en Wickenburgh te verkopen.

Bij die openbare verkoping werd Wickenburgh omschreven als ‘de oude hofstadt Wickenborgh, met zijn huysinge, bergen, schuer, back- en brouwhuys, boomgaert ende cingels, en met sodanige pre-eminentiën rechten ende gerechtigheden daer aen van oudts spetterende’. Twee van Martinus’ schuldeisers, Hendrik Quint en Nicolaas Hamel, maakten van de gelegenheid gebruik om Wickenburgh te kopen. Zij werden ieder voor de helft eigenaar.

Na de dood van Nicolaas Hamel in 1677 erfde zijn schoonzoon Ferdinand van Hattinck, die een tijd lang burgemeester van Utrecht is geweest, diens helft. In 1697 zag Ferdinand
kans ook de andere helft te verwerven en was Wickenburgh weer in één hand.
Ferdinand van Hattinck overleed in 1740.

Via zijn weduwe Mechteld Maria Hamel kwam het goed een jaar later in bezit van haar nicht Margaretha van Suchtelen. Margaretha was gehuwd met Hendrik Assuerus Wttewaall, die tijdens zijn leven verschillende belangrijke posities bekleedde, waaronder het burgemeesterschap van Utrecht en het lidmaatschap van de Staten van Utrecht. Wickenburgh is tot op de dag van vandaag in deze familie gebleven.

Over de middeleeuwse geschiedenis van Wickenburgh is weinig bekend. De vroeg 14de-eeuwse benaming ‘Westenstein’ en het gegeven dat het als open huis voor de Utrechtse bisschop fungeerde, duiden erop dat het in die tijd een stenen, verdedigbaar huis moet zijn geweest.

Maar vermoedelijk zal deze functie al in de loop van de 14de eeuw, toen het huis zijn huidige naam
kreeg, op de achtergrond zijn geraakt. Vanaf die tijd was Wickenburgh eeuwenlang een omgrachte
herenboerderij die door de eigenaars, het geslacht Van Oostrom, niet zelf werd bewoond. 

De oudste afbeelding van het huis vinden we op een kaart van Jan van Diepenem uit 1641, waarop een monumentale dwarshuisboerderij met rieten zadeldak tussen topgevels staat afgebeeld. De boerderij ligt aan een nagenoeg ronde vijver met daarin een rond eiland. Dit eiland vormt vrijwel zeker de plek die het eerst bewoond is geweest en waar vermoedelijk een houten,
omgrachte versterking heeft gestaan.

Bij deze versterking zal ongetwijfeld al heel vroeg op de voorburcht een boerderij hebben behoord, waarvan het bovengenoemde Westenstein evenals het huidige hoofdgebouw een opvolger is. Bij bewijs voor deze veronderstelling leveren de 14de-eeuwse kloostermopfunderingen, die zich onder een gedeelte van Wickenburgh bevinden.

In de tijd dat Van Diepenem zijn kaart tekende had de ontwikkeling tot buitenplaats al een aanvang genomen, want hij beeldde ook de nog bestaande oprijlaan vanaf de huidige Hoogdijk en de ronde duiventoren af.

Tegenwoordig voert een korte oprit vanaf de Wickenburghseweg naar het witschilderde, bakstenen hoofdgebouw. Het bestaat uit twee bouwlagen en een zolderverdieping onder een pannen schilddak. De zes traveeën brede asymmetrische voorgevel heeft achtruits fenêtres à terre en een zesruits draaivenster, dat de opkamer verlicht. Op de verdieping  bevindt zich in elke travee een vierruits draaivenster.

Tegen de achtergevel staat een houten serre met balkon uit 1910. In de fundering en voor een deel ook nog in het opgaande muurwerk zijn kloostermoppen verwerkt. De kelder, die oorspronkelijk een tongewelf had, is tijdens de herbouw na de brand in 1951 ingestort en vervolgens met beton overdekt. een tweede kelder was reeds in de vorige eeuw volgestort, maar is enkele jaren geleden grotendeels hersteld. In het voormalige herenhuisgedeelte zijn nog een 18de-eeuwse marmeren schouw en houten lambrizeringen aanwezig. In de gang liggen witmarmeren tegels uit dezelfde periode.

Ten oosten van het hoofdgebouw werd vermoedelijk nog in de 17de eeuw een formele tuin aangelegd, die in 1777 naar een ontwerp van G. Praalder zou worden vergroot. In datzelfde jaar kwam er een tweede oprijlaan vanaf de Jonkheer Ramweg in Schalkwijk. Eerder al, in 1720 was op last van de toenmalige eigenaar Ferdinand de Hattick de oude oprijlaan verlengd tot aan de Beusichemseweg, waar het inrijhek werd geplaatst dat tegenwoordig bij de ingang aan de Wickenburghseweg staat. In dezelfde periode werd de formele tuin, die tot ca. 1830 dienst had gedaan als moestuin, ingericht als wintertuin. De moestuin verhuisde naar het terrein naast de voormalige tuinmanswoning, die inmiddels als boerderij werd verpacht.

Het bouwland achter het huis  werd herschapen in een 'slingerboomgaard', een parkachtige aanleg die herinneringen opriep aan de Engelse landschapsparken. Tussen 1800 en 1830 waren rondom het huis door G. Wttewaall diverse exoten aangeplant. Rond 1840 werd evenwijdig aan de oprijlaan naar de Beusichemseweg een derde oprijlaan aangelegd, zodat en brede zichtas werd verkregen.

In 1872 vond er opnieuw een wijziging in de tuinaanleg plaats. De vijver vóór het huis werd vergroot, een ingreep waarvoor het tracé van de Wickenburghseweg in noordelijke richting moest worden verlegd. De tuin rond de vijver en het huis werd veranderd in een Engelse landschapstuin, waardoor in grote lijnen de huidige situatie ontstond.

Na de eeuwwisseling werden de boomgaarden één voor één gekapt, de laatste in 1933. De open plekken vulden zicht met spontane begroeiing. Door de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal in de jaren dertig werd de oprijlaan vanaf de Jonkheer Ramweg direct achter het parkbos afgesneden.

De ronde duiventoren, die in eerste opzet nog uit de 16de eeuw dateert, staat aan de vijver ten noorden van het hoofdgebouw. Hij is opgetrokken uit diverse formaten baksteen en wordt gedekt door een zinken, achthoekige spits met een koperen windvaan. In de windvaan staat het jaartal 1675, dat mogelijk herinnert aan de herstelwerkzaamheden na de orkaan van 1674, die veel schade aanrichtte in Utrecht.

Kortland is een grotendeels gepleisterde langhuisboerderij onder een rieten wolfdak. In de keuken is nog een fraaie 18de eeuwse schouw aanwezig, waarvan de achterwand is versierd met veelkleurige tegeltableaus met taferelen uit het boerenleven.

Overgenomen uit: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1997, Uitgeverij Matrijs, tekst: O.J. Wttewaall en Jan Smits, blz. 482 t/m 485.